Osadzony na wulkanicznym wzgórzu, Usson dominuje nad doliną rzeki Allier.
To uprzywilejowane położenie uzasadniało budowę jednego z najważniejszych
zamków Owernii, wzmiankowanego w piętnastowiecznym herbarzu „Armorial de Réveil”.
Marguerite de Valois, królowa Margot, zamieszkuje go od 1586 do 1605, zanim zostanie zburzony w 1633.
Wulkaniczne wzniesienie Usson usytuowane pomiędzy granitowymi wzgórzami Livradois a doliną Allier, osiąga wysokość 634 m.n.p.m. Z uliczek osady i ze szczytu wzgórza można podziwiać panoramiczne widoki na równinę Issoire, gdzie wije się rzeka, z brzegami porośniętymi lasami aluwialnymi.
Na horyzoncie zarysowują się sylwetki masywów wulkanicznych Cantal, Cézallier, Monts-Dore i łańcuch Dômes. Na północy, las la Comté pokrywa najstarszy zespół wulkanów Europy datowanych na 20 milionów lat, o zielonych, zerodowanych wzgórzach.
Wzniesienie Usson jest związane z wulkanizmem Limagnes doliny rzeki Allier.
Powstało w wyniku erupcji freatomagmowej, która miała miejsce 18 milionów lat temu,
kiedy to na miejscu równiny rozciągało się ogromne jezioro. Stopniowo,
rzeźbione przez erozję, wzniesienie wulkaniczne dominuje poprzez odwrócenie wypukłości. Bazaltowe
kolumny przypominające kamienne organy, powstałe w wyniku stygnięcia zakrzepłej lawy można obejrzeć w dawnym
kamieniołomie lub na północnym zboczu wzgórza, pokrytym rumowiskiem skalnym.
Zamek w Usson, będący w posiadaniu rodziny władców o tym samym nazwisku,
jest wzmiankowany od X wieku.
W 927 książę Akwitanii i hrabia Owernii Acfred, oddaje sąsiedniemu opactwu w Sauxillanges ziemie położone w
Usson, obejmujące winnice, domy, zamek.
Zamek należy od XII
do XIV wieku do hrabiów Owernii.
W 1387, hrabia Jean
II sprzedaje go księciu Jean de Berry, który przeprowadza w nim prace remontowe.
Po jego śmierci, w 1416, zamek przechodzi do domeny królewskiej. W 1466, Ludwik
XI darowuje go Ludwikowi de Bourbon-Roussillon. Pod koniec XV wieku jest on
określany mianem « jednego z najpotężniejszych miejsc senioralnych królewstwa. »
Ilustracja figurująca w herbarzu Réveil przedstawia w symboliczny sposób zamek obejmujący szczyt wzgórza potrójną koroną. Dominuje nad nim masywna, czworoboczna romańska wieża obronna, zwieńczona krenelażem i mniejszą wieżyczką obronną. Dwa mury obwodowe z krenelażem i okrągłymi wieżami po bokach, wznoszą się tarasowato na zboczu stoku. Trzeci mur obwodowy z otworami strzelniczymi, otwiera się na południowy-zachód monumentalną bramą, z dwiema bocznymi wieżami. Czwarty mur obwodowy otacza domy mieszkalne.
Marguerite de Valois
(1553-1615) zostaje uwięziona w 1586 w zamku w Usson z rozkazu swojego brata
Henryka III podczas zamieszek wojen religijnych. Córka Henryka II i Catherine
de Médicis, poślubiła w 1572 Henryka IV Wielkiego, króla Nawarry i Francji, lidera
sił protestanckich. Od 1587 negocjuje warunki swojego uwolnienia i
odzyskuje swój status kasztelanowej- zamek w Usson stanowi część jej posagu. Mieszka
tutaj przez 19 lat, aż do powrotu do Paryża w 1605 po rozwodzie z Henrykiem IV
(1599).
Wykształcona w duchu
humanizmu Odrodzenia, Marguerite tworzy w Usson dwór książęcy, uczęszczany
przez renomowanych artystów i pisarzy, takich jak Honoré d’Urfé.
Opuszczając zamek, daruje
biednym z Usson dochody z domen senioralnych w Ybois i Saint-Babel, które
zostają odstąpione w 1663 zakonowi Minimes w Usson i Głównemu Szpitalowi w Clermont-Ferrand.
Zamek nie przetrwa
długo po wyjeździe Marguerite de Valois. W 1633 roku, z nakazu królewskiego,
zostaje on, podobnie jak wszystkie główne fortece Owernii, przeznaczony do wyburzenia,
w ramach afirmacji władzy monarchicznej nad lokalną szlachtą. Pozostało po nim
kilka elementów, które można zobaczyć idąc stromymi ścieżkami wzgórza.
Mur pochodzący z
końca Średniowiecza chronił osadę, północny fragment muru jest jeszcze dobrze widoczny.
Uprawa winnic ma
długą tradycję w Dolnej Owernii, skupiała się ona głównie w dolinie rzeki
Allier. W Usson winnice były uprawiane na zboczach wzgórza w XVIII i XIX wieku.
Kościół św.
Maurycego (Saint-Maurice) zachował w swoim wnętrzu posąg patrona winnic, świętego
Verny.
Aktualny kościół
został wybudowany w XII wieku, następnie przekształcony i powiększony pod
koniec Średniowiecza, w XVI, XVIII i XIX wieku. Z zewnątrz można podziwiać architekturę
kaplicy Królowej, zbudowanej na planie prostokąta, z dwiema bocznymi narożnymi filarami.
Wieża dzwonnicy, odbudowana w epoce współczesnej, jest oparta na sklepionym
przejściu łukowym.
Na szczycie wzgórza (634m),
gdzie niegdyś mieścił się zamek, wznosi się posąg Madonny ( la statue de la Vierge)
(1893-1914), piedestał spoczywa na resztkach murów dawnej wieży romańskiej. Żeliwny
posąg wysokości 6,27m został odlany w Tusey (departament Meuse), jego misją
jest ochrona lotników. W ostatnią niedzielę maja odbywają się do tego miejsca pielgrzymki.
Roztacza się stąd panoramiczny widok na 360 stopni.
Fontanna królowej
Margot to główne źródło osady, zasilane podziemnym korytarzem, który doprowadza
wodę aż do fontanny.
Usson należy od 1982 roku do « Najpiękniejszych miasteczek Francji »*
*We Francji istnieje stowarzyszenie "Les Plus Beaux Villages de France", czyli "Najpiękniejsze miasteczka Francji", które zostało założone w 1982 roku. Stowarzyszenie powstało w celu ochrony i promocji niezwykłego dziedzictwa niewielkich, ale wyjątkowych gmin. Należą do nich zarazem niewielkie osady jak i małe miasteczka.
