LE PUY-EN-VELAY - KLEJNOT OWERNII

Wszyscy pragną zobaczyć Paryż, Lazurowe Wybrzeże, Prowansję, Bretanię, te wszystkie

zakątki Francji znane większości turystów, niewątpliwie urzekają swoim pięknem, ale jeśli kochacie naturę, piękne krajobrazy, lubicie zwiedzać typowe francuskie miasteczka, a przy tym jesteście smakoszami, to Owernia (fr. Auvergne) jest regionem, który na pewno oczaruje was od pierwszego wejrzenia.

Położona w środku Francji, Owernia urzeka swoim pięknem o każdej porze roku.

To kraina śpiących wulkanów, górzystych krajobrazów, wielkich przestrzeni, nieskażonego piękna przyrody, tradycji kulinarnych i autentycznych smaków natury. Owernia to kraina wyjątkowa, sprzyjająca pieszym wędrówkom, (przebiegają tutaj liczne trasy turystyczne,  głównie Szlak Jakubowy), wypoczynkowi, medytacji, zwiedzaniu (czekają tutaj na turystów liczne zamki, malownicze miasteczka i osady), odkrywaniu smaków francuskiej kuchni w tradycyjnym i nowym wydaniu. To zdecydowanie jeden z ukrytych skarbów Francji, który na pewno warto odkryć.

Ta magiczna kraina, położona w sercu najstarszych gór Francji- Masywu Centralnego, jest jedynym w Europie, a może nawet na świecie obszarem, w którym wygasłe wulkany (jest ich tu ponad 80!) są rozrzucone na powierzchni prawie 4000 km2 i ciągną się na długości około 120 km. Surowe piękno księżycowego krajobrazu wynika z bogatej przeszłości geologicznej, stosunkowo niedawnych erupcji wulkanicznych i zlodowaceń.

Tutaj, pośród uśpionych, (choć nie wymarłych, jak twierdzą eksperci) porośniętych krzewami i drzewami wulkanów, wśród małych kraterowych jezior, malowniczych wzgórz i gór, dolin, pięknych sosnowo- dębowych lasów i rzek, czas zdaje się płynąć wolniej, a tempo życia jest znacznie przyjemniejsze niż w reszcie pędzącej Francji. Dlatego często ci, którzy zawitali tutaj przypadkiem, zdecydowali się tu osiąść.

 Poza stolicą regionu- Clermont Ferrand- zgiełk wielkich miast jest w spokojnej Owernii czymś nieznanym. Malownicze miasteczka i osady z domami z czarnego, wulkanicznego kamienia, z licznymi romańskimi kościółkami tworzą niezapomniane krajobrazy, piękne o każdej porze roku.

Jak okiem sięgnąć – wulkany, większe i mniejsze, o przeróżnym kształcie, z okrągłymi kraterami, porośniętymi krzewami i drzewami lub odkryte. Skupione na zielonych równinach i wyżynach, bądź wyrastające w postaci gigantycznych skał pośrodku miast i miasteczek.

Łańcuchy dawnych wulkanów to przede wszystkim łańcuch les Puys (la chaîne des Puys) , wpisany od 2018 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, nazywany również górami Dômes (monts Dômes), a także góry Dore (monts Dore), góry Cantal (monts du Cantal), masyw Mézenc (massif du Mézenc), massif du Meygal, massif du Déves oraz l’Artense i le Cézailler. Obejmują one wulkany różnego pochodzenia i wieku, o bardzo zróżnicowanym wyglądzie. Monts du Cantal, najbardziej rozległy stratowulkan w Europie i Mont Dore znacznie różnią się kształtem od dużo młodszych wulkanów chaîne des Puys i od bazaltowego masywu Cézailler i wyżyny Aubrac.

La chaîne des Puys (fr. puys- wzgórza, góry), najbardziej na północ wysunięta grupa wulkanów Owernii, najbliższa stolicy regionu Clermont-Ferrand, to rozciągający się na długości ponad 45 km łańcuch około 80 szczytów, mniejszych i większych, wyrastających z zielonej równiny. Najbardziej znany wulkan tego łańcucha to le puy de Dôme, ale dzikim, surowym pięknem przyciąga również le puy de Pariou (nazywany również Le Pariou), z pięknie zarysowanym stożkiem i kraterem o średnicy 300 m i 93 m głębokości, porośniętym krótką trawą. Na północy w masywie Mont-Dore dominuje szczyt Puy de Sancy, który wznosi się na wysokość 1885 m n.p.m.

Masyw Cantal, który ukształtował się 13 milionów lat temu, obejmuje m.in. potężny Plomb du Cantal o wysokości 1855 m n.p.m., piękny Puy Mary i spiczasty Puy Griou, jest uważany za największy stratowulkan w Europie ze średnicą 70 km (dwukrotnie większą niż Etna). Warto wybrać się do przepięknych parków np. Parku Regionalnego Wulkanów Owernii, gdzie można podziwiać większość szczytów. 

Aktywność wulkaniczna ma miejsce głęboko pod ziemią, w tym regionie można znaleźć gorące źródła, np. w Chaudes Aigues w Cantal, gdzie woda wychodząca z ziemi, ma temperaturę 82 °C. Są to najgorętsze źródła w Europie. Mimo iż w Owernii nie odnotowano aktywności wulkanicznej od ponad 7000 lat, znajduje się ona pod stałą obserwacją, a na całym jej obszarze możemy znaleźć jej ślady, nie tylko w postaci wulkanów, law, jezior, ale również skał organicznych, stanowiących jedną z niezwykłych cech geologicznych tego regionu.

 Owernia to nie tylko kraina historyczna, ale również region administracyjny, w którego skład wchodzą cztery departamenty: Allier, Cantal, Haute-Loire, Puy-de-Dôme. Od 2016 roku nowy podział administracyjny Francji sprawił, że z 22 regionów utworzono tylko 13, w wyniku czego Owernia została połączona z regionem Rhône-Alpes (Rodan-Alpy).

Haute-Loire, czyli Górna Loara, jest położona na wschodnim obrzeżu Masywu Centralnego i cechuje się w przeważającej części górzystym krajobrazem. Najwyższy szczyt, Mézenc, jest jednym z licznych wzgórz wulkanicznych górujących nad wyżynami regionu Velay i pięknie ożywiających jego pejzaże. Znajdziemy tutaj pozostałości ponad 300 wulkanów, w postaci stożków, skał, kominów, zastygłej lawy czy bazaltycznych skalnych organów.

Rzeki Allier i Loara wyżłobiły wśród wzgórz Haute Loire dzikie, malownicze przełomy, utrudniając jednocześnie połączenia drogowe. Dowodzą tego kupieckie szlaki Régordane i via Podiensis oraz szlak pielgrzymkowy prowadzący do Santiago de Compostela, które krzyżowały się w Le Puy-en-Velay, dawnej stolicy prowincji.

Haute Loire jest jednym z najładniejszych i najciekawszych departamentów Owernii, zarówno pod względem dziedzictwa kulturowego (liczne zamki i sanktuaria), jak i z uwagi na samych mieszkańców, wytrwałych, dzielnych, dyskretnych i zakochanych w wolności. To właśnie tymi cechami wykazali się w najwyższym stopniu protestanci osiedleni na wyżynie Lignon, podobnie jak partyzanci ze wzgórza Mouchet.

Haute Loire słynie również z licznych imprez kulturalnych i festiwali muzycznych: od średniowiecznego święta Roi de l’Oiseau mającego miejsce co roku we wrześniu w Le Puy en Velay, międzynarodowego festiwalu muzyki klasycznej w La Chaise-Dieu, poprzez popularny od kilku lat festiwal muzyki współczesnej Les Nuits de Saint Jacques w Le Puy en Velay, czy festiwal instrumentów dętych blaszanych Festival des Cuivres w Monastier, po zadziwiający festiwal muzyki country w Craponne.

Le Puy-en-Velay, majestatyczne miasto

Zabudowania Le Puy-en-Velay, głównego miasta departamentu, należą do najpiękniejszych w całej Francji, niewiele jest miejsc we Francji, które mogą z nim rywalizować.

Skądkolwiek nie wjeżdżałoby się do położonego na wysokości 630 m n.p.m. miasta, piorunujące wrażenie wywierają dwa gigantyczne szczyty skalne będące stożkami wulkanicznymi: Aiguilhe, zwany również skałą św. Michała (le rocher Saint Michel), którego szczyt uwieńczony jest piękną romańską kapliczką oraz skała Corneille (nazywana również górą Anis), na której wznosi się majestatyczna statua Czarnej Madonny, otoczona wielkim kultem przez pielgrzymów.

A tę teatralną scenerię uzupełnia wznoszący się na wulkanicznym cokole monumentalny posąg świętego Józefa w przylegającym do Le Puy-en-Velay miasteczku Espaly.

Usytuowane między Niebem a Ziemią, w sercu naturalnego regionu Velay, Le Puy en Velay, będące dawną siedzibą biskupów, a dzisiaj prefekturą departamentu Haute-Loire jest początkiem szlaku Via Podiensis prowadzącego do Santiago de Compostela.

Królująca nad miastem statua Notre-Dame de France, została wykonana z 213 dział armatnich odebranych wrogowi podczas oblężenia Sewastopola. Zostały one ofiarowane miastu przez cesarza Napoleona III, w podziękowaniu dla miejscowego generała Pélissier, który wyróżnił się podczas wojny krymskiej. Wyrzeźbiona przez Jean-Marie Bonnassieux, statua zadedykowana Notre-Dame de France, została odsłonięta 12 września 1960 roku przed 120 000 pielgrzymami. Mierzy 16 metrów wysokości (22,70 m wraz z piedestałem) i waży 835 ton (w tym 110 ton statua, 680 ton kamienny piedestał i 45 ton żelazne pokrycie).

Również na wzgórzu Anis, tuż pod statuą Notre-Dame- de France, znajduje się

Katedra Notre-Dame- de- l’Annonciation, której początki sięgają XI- XII wieku. Wpisana od 1998 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jest klejnotem sztuki romańskiej, z widocznymi wpływami bizantyjskimi i mauretańskimi. W 2015 roku Katedra w Le Puy en Velay zajęła drugie miejsce w telewizyjnym wyborze „Ulubionego zabytku Francuzów” („Le monument préféré des Français”).

W pierwszych wiekach naszej ery, w epoce romańskiej, Matka Boska miała ukazać się na wzgórzu Anis, dokonując cudownych uzdrowień. Odtąd kamienny głaz dolmenu, przy którym miały miejsce objawienia, został nazwany „Kamieniem Objawień” lub "Kamieniem Gorączek” („Pierre des Fièvres”). Do dzisiaj pielgrzymi kładą się na płaskim wulkanicznym głazie, będącym pozostałością bazaltowego dolmenu (3 metry długości, 2 metry szerokości), umieszczonym wewnątrz katedry (w kaplicy św. Krzyża), aby doświadczyć jego dobroczynnego wpływu.

Po pierwszym objawieniu, wybudowano w miejscu wskazanym przez Matkę Boską, małe sanktuarium, a dwa wieki później, po kolejnych uzdrowieniach, kościół- katedrę, który dał początek pierwszym pielgrzymkom Chrześcijan.

 Le Puy en Velay jest, obok Chartres, najstarszym Sanktuarium Maryjnym chrześcijańskiej Galli. Miasto odgrywało niezwykle ważną rolę w świecie chrześcijańskim pierwszego tysiąclecia. Lourdes było wasalem Le Puy-en-Velay.

Katedra, do której prowadzą 134 schody, została zbudowana z różnokolorowych kamieni wulkanicznych i polichromowanych.

Do wnętrza prowadzi kruchta z cedrowymi drzwiami z XII wieku i wewnętrznymi schodami, których pierwsze schodki znajdują się pod nawą. Wewnątrz uwagę przyciąga rząd następujących po sobie kopuł. Aby móc przyjmować coraz liczniejszą rzeszę pielgrzymów, zostały dobudowane cztery dodatkowe łuki, mające na celu wyrównanie 17 metrów różnicy poziomów. Strzeliste filary podtrzymują wysokie łuki. Chór spoczywa bezpośrednio na skale.

Za wspaniałą polichromiczną fasadą, o silnych wpływach orientalnych, wnętrze katedry kryje w sobie na ołtarzu figurę Czarnej Madonny w Majestacie z XVII wieku, reprodukcję rzeźby z X wieku, która została ofiarowana przez króla Ludwika IX po powrocie z VII wyprawy krzyżowej, i która spłonęła w czasie Rewolucji francuskiej. Pochodziła ona prawdopodobnie z Egiptu i przedstawiała boginię orientalną. Każdego roku 15 sierpnia, ma miejsce uroczysta procesja, podczas której figura Czarnej Madonny jest noszona ulicami miasta.

W północnym ramieniu transeptu piękne romańskie freski przedstawiają kobiety w żałobie nad grobem Katarzyny Aleksandryjskiej i męczeństwo świętej. Niewielkie schody po lewej stronie prowadzą do pomieszczenia z freskiem św. Michała Archanioła z końca XI lub początku XII wieku. Jest to największa figura archanioła we Francji, mierzy 5,55 metrów wysokości.

Piękne krużganki znajdują się przy północnych ścianach katedry. Na krużganki składają się powstałe w różnych epokach korytarze z kolumnami o bogato zdobionych kapitelach.

Romańska krata zamyka zachodni korytarz. Zdobienia sklepienia krużganków w kolorach białym, czerwonym i czarnym, nawiązują do form geometrycznych i są inspirowane sztuką arabską. W katedrze mieści się również skarbiec sztuki sakralnej.

Tuż obok katedry, znajduje się klasztor, wybudowany w tym samym okresie, (XI-XII wiek), zaklasyfikowany do zabytków historycznych, jest to niewątpliwie jeden z najpiękniejszych klasztorów w Europie. Jego łuki można porównać do łuków meczetu w Kordobie.

Średniowieczna część miasta, rozpościerająca się u stóp katedry, to gąszcz malowniczych, brukowanych uliczek – Pannessac, Chamarlenc, Chênebouterie, des Tables, z pięknie odrestaurowanymi fasadami kamienic, po których warto pospacerować, zatrzymując się przy placu Plot (place du Plot) z najstarszą w mieście fontanną z XIII wieku, nazywaną „Bidoire”, stąd wyruszają pielgrzymki do Santiago de Compostela (Via Podiensis) i tutaj również co sobotę mają miejsce malownicze targi.

Z kolei na placu Martouret (Place du Martouret), przy którym mieści się Urząd Miasta (Hôtel de ville), podczas Rewolucji francuskiej, umieszczono gilotynę, na której w latach 1793-1795 dokonano 41 egzekucji, wśród których skazano na śmierć osiemnastu księży.

 W średniowieczu miasto było przystankiem na trasie pielgrzymek do hiszpańskiego Santiago de Compostela oraz do góry Gagliano we Włoszech. Z tarasów widokowych otaczających miasto rozciąga się panorama na dolinę miasta Le Puy- najpiękniejsza w czasie zachodu słońca, kiedy ostatnie promienie światła podkreślają złotawy odcień dachów. W lecie kursuje specjalna kolejka turystyczna, która zatrzymuje się w najciekawszych miejscach miasta.

Le Puy en Velay i departament Haute Loire to także niezwykłe miejsce smaków.                                         Miasto Le Puy-en-Velay zostało uznane za „Site remarquable du goût” („Niezwykłe miejsce smaku”) w 2006. Przyczyniły się do tego malowniczość i autentyczność tego miejsca, lokalne wysokiej jakości produkty, umiejętności i tradycje kulinarne i rzemieślnicze przekazywane z pokolenia na pokolenie. A istniejący od XV wieku targ, mający miejsce w każdą sobotę na placu du Plot, został wybrany za najładniejszy targ Owernii w 2018 i 2019 roku, oraz jeden z najpiękniejszych targów Francji. Pośród lokalnych specjałów, znajdziemy tutaj słynny miejscowy ser „fromage de pays”, produkowany z mleku krowiego, pokryty „artisous”, mikroskopijnymi pajęczakami, które nadają mu charakterystycznego smaku, i które się zjada!  Latem możemy delektować się smakiem czerwonych i czarnych pereł regionu Velay: malinami, truskawkami, porzeczkami, jagodami i jeżynami, które, uprawiane na wysokości 850-1150 m, na lekkich, wydrenowanych, dobrze osłonecznionych ziemiach granitowych i bazaltowych, są niezwykle aromatyczne i posiadają wysoką naturalną zawartość cukru.

Jednak najbardziej znaną specjalnością regionu jest zielona soczewica z Le Puy-en-Velay, o delikatnym, lekko słodkawym smaku, z której miejscowi szefowie kuchni przygotowują nie tylko wysublimowane dania na wytrawnie, ale również niezwykle oryginalne desery (głównie znany szef kuchni Régis Marcon, o którym piszę na swoim blogu kulinarnym Smaki Francji.

 Inna specjalność le Puy to „Verveine”, zielony likier produkowany z werbeny od 1859. przez miejscową gorzelnię Pagès. Dzisiaj możemy również spróbować innych odmian tego trunku, między innymi żółtej i czerwonej werbeny. Produkowany przez miejscową spółkę Aimé Lebon rzemieślniczy likier z werbeny, został nagrodzony złotym medalem na międzynarodowym Salonie Rolnictwa w 2008 roku. Warte spróbowania jest również tutejsze piwo Vellavia, produkowane na bazie miejscowego jęczmienia, cechujące się intensywnym zapachem słomy. Region le Puy słynie również z niezwykłej jakości mięsa i wędlin, miłośnikom mięsa można polecić słynną delikatną wołowinę „fin gras du Mézenc”, jak również mięso owcze, a amatorom ryby, pstrąga z Vourzac.

Każdego lata Le Puy-en- Velay przyjmuje również pięć elitarnych festiwali: les Musicales  (festiwal muzyki latyno-amerykańskiej), Interfolk (międzynarodowy festiwal folklorystyczny), les Nuits Basaltiques (tradycyjna muzyka i tańce departamentu Haute Loire), festiwal muzyki sakralnej w la Chaise- Dieu, a w połowie września średniowieczne święto Renaissance du Roi de l’Oiseau, które przyciąga turystów z całej Francji i Europy.